Η ΚΑΣΟΣ

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΔΡΟΜΗ

ΛΙΓΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΝΗΣΙΟΥ

 ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΘΕΣΗ & ΑΞΙΟΘΕΑΤΑ

Η νήσος Κάσος ευρίσκεται εις το Νοτιοανατολικό Αιγαίο και ανήκει εις την ομάδα της Δωδεκανήσου. Έχει μήκος 12 μίλια, πλάτος 4 μίλια και εμβαδόν 66 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Βoρείως της Κάσου ευρίσκονται μικραί νήσοι << ΚΟΣΚΙΝΟ, ΜΑΚΡΑ, ΑΡΜΑΘΙΑ, ΠΕΝΤΙΚΟΝΗΣΙΑ, ΛΥΤΡΑ >>, αι νήσοι τών Κασίων αί εγγύς καί ύπήκόοι ὠ άναφέρει ό Στράβων. Ή Κάσος εύρίσκεται ΝΔ της Καρπάθου καί άπέχει 6 μίλια αυτής.  Επίσης άπέχει Ανατολικά τής Κρήτης 38 μίλια.

ΙΣΤΟΡΙΑ

Κατά τους μυθικούς χρόνους οί πρώτοι κάτοικοι της Κάσου ήσαν οΐ Φοίνικες, όπουτήν είχαν όνομάσει «Τό Νησί τοϋ Άφροϋ της Θάλασσας» . Άργότερα κατοικήθη ύπό των Δωριέων πρό τού Τρωϊκοΰ Πολέμου, ήτοι πρό τοΰ 1193-1184 π.Χ. δπως άναφέρει ό Όμηρος είς τό Β' τής Ίλιάδος. Τό όνομά της τό κρατά άπό τά χρόνια του  Όμήρου ένώ πιό πρίν λεγότανε "Αμφη, Άστράβη, "Αχνη. Ό Όμηρος έπίσης άναφέρει δτι ή Κάσος πήρε καί αύτή μέρος  στήν  έκστρατεία κατά τής Τροίας. Κατά τά Μηδικά (460- 479 π.Χ,) όλαι αί νήσοι τής 'Ανατολικής Μεσογείου συμπεριλαμβανομένης καί τής Κάσου ύπετάγησαν είς τήν πανίσχυρον 'Αθηναϊκήν Πολιτείαν ώς  υπογράφεται 437 π.χ. καί εΙσφέρουσς1000 δρχ. έτησίως. 'Αλλά όπως  λέγει ό Δημοσθένης έν τώ περί Ροδίων πολέμω, αί νήσοι τέλος διαιρεθείσαι ύπέκυψαν είς τους Μακεδόνας. Κατά τήν έκότρατείαν του Μεγάλου'Αλεξανδρου, ή Κάσος έτήρησενρύδετερότητα,

Έπί τών Μιθριδατικών πολέμων (87-65 π.Χ.) όλαι αί νήσοι άντέστησαν έπιτυχώς κατά των Βασιλέων τοϋ Πόντου, άλλά οί έμφύλιοι σπαραγμοί των Ρωμαίων, καί ιδίως  μετά τόν φόνον τοΰ Ιουλίου Καίσαρος {53 π.Χ.) αί νηίσοι παρήκμασαν, άλλά διετήρησαν όμως τήν αύτονομίαν τους μέχρι τού Αύτοκράτορος Βεσπασιανού (69 - 79 μ.Χ.).          Εκτοτε ή Ρόδος μετά των άλλων νήσων ύπήχθησαν όριστικώς ύπό τούς Ρωμαίους καί τέλος έπί Διοκλητιανοΰ (284-305 μ.Χ.) ύπήχθησαν είς τήν ΚΘ' Έπαρχίαν. Ή Κάσος ύπήχθη είς παράρτημα τού  θέματος Κρήτης. Βραδύτερον αΙ νήσοι του Άνατολικού ΑΙγαίου τό 730 μ.Χ. όνομάσθησαν Δωδεκάνησα (έκ τοΰ άριθμoυ) ή Δουκάνησα         (έκτού Δουκός). 

Κατά τόν Ζ'αιώνα ένεφανίσθησαν "Αραβες τής Καστελλίας καί κατέλαβαν τήν Κρήτη άπό όπου έκαναν έφόδους κατά των νήσων (825-961 μ.Χ.). Αυτούς ένίκησεν ό Φωκάς άπαλλάξας τό Αίγαϊον άπό αύτήν τήν μάστιγα, ή όποια δμως άντεκατεστάθη άργότερα άπό Βενετούς, Γενουάτας καί άλλους ποικιλόνομους Φράγκους.      

ΕΙς όλάς τάς έποχάς αί νήσοι καί μεταξύ αυτών καί ή Κάσος έμαστίζοντο ύπό τών πειρατών, Μελιταίων, Ιπποτών, Τούρκων, Τυνησίων, Αλγερινών, Τριπολίτών, Δουλτσινιωτών, Κρητών, Μανιατών καί Κεφαλληνών.    

Καθ' όλον τόν μεσαίωνα ουδείς λόγος γίγεται περί τής Κάσου. Το 1207 μ.Χ. κατε-λήφθη άπό Βενετούς καί το 1287 άπό τούς Γενουάτας. Τό 1418 πολλά παθούσα ύπό τών πειρατών ερημώθηκε, όπότε καί κατοικήθηκε ύπό τών Αλβανών όπώς  καί ή          Αστυπάλαια. Τό 1537 αί νήσοι Κάσος καί Κάρπαθος κατελήφθησαν ύπό τών Τούρκων. Έπί  Τουρκοκρατίας  όλαι αί νήσοι τοΰ Δωδεκανησιακού συμιτλέγματος άπελάμβανον τού παρασχεθέντος προνομίου ύπό τού Σουλτάνου Σουλεϊμάν «δτι άπαγορεύεται είς τούς Τούρκους Στρατηγούς, Ναυάρχους καί Δημοσίους ύπαλλήλους  νά κάκοποιούσι τούς κατοίκους τών νήσων, έάν κατά τύχη ήθελον προσεγγίσει είς αύτάς καί νά μήν άναμιγνύονται είς τάς ύποθέσειςαύτων». Γιά τό σκοπό αύτό έπλήρωναν κατ' άποκοπήν όρισμένον φόρον είς δύο δόσεις αύτοδιοικούμενοι κατά τά άλλα ύπό τών αίρετών δημογερόντων. Ο μόνος Τούρκος ύπάλληλος ήτο ό λεγόμενος          (Σούμπάσης) ό όποιος  δεν άνεμιγνύετο είς  τά τοπικά θέματα.         

Ή Κάσος, ώς άναφέρουν  Ελλήνες καί ξένοι περίηγηταί ήτο έρειπωμένη καί άκα-τοίκήτος άπό τό 1579 -1599. Κατοικηθείσα  καί πάλιν πρό τού 1622 άποσπασθείσα τής  Αρχιεπισκοπής Καρπάθου καί έγένετο Πατριαρχική Επαρχία. Τό 1670 είχε 5.000 κατοίκους.

Κατά τήν έπανάστασιν τοΰ Όρλώφ (1768-1774) κατελήφθησαν ύπό τών Ρώσσών οί όποιοι πολλάκις έμπλέκοντο σέ συμπλοκές με τούς Έλληνες. Έτσι μετά τήν ύπογραφη τής  συνθήκης έν <<Κιουτζούκ Καϊναρτζή (10/21 Ιουλίου 1774) οί Ρώσσοι  έκκενωσαν τά νησία καί οι νησιώται επανήλθον υπό τήν Τουρκικήν δεσποτίαν.

Ό Γάλλος φιλόσοφος  CLAUDE SAVARYείχε επισκευθή τήν Κάσο τό 1778 λίγο πρίν άπό την καταστροφήν της Κάσου μέ τό πλοίο καί τήνσυνοδείαν του κάί  ο  όποιος μέ μεγάλη παραστατικότητα περιγράφει τό Ιστορικό λίμανάκιτής Μπούκας άπ' όπου καί άπεβιβάσθη τοΰ σκάφους του, περιγράφωντας παραλλήλως τήν μυθικήν φιλοξενίαν, τά ήθη καί έθιμα τήν γενναιότητα καί γενικώς τίς άξιοζήλευτες δραστηριότητες τών Κασίων για τήν έπιβίωσίν τους.

Τόσον όι Κάσιοι όσο καί οί λοιποί Δωδεκανήσιοι, παρά τίς Τουρκικές πιέσεις καί αύθαιρέτους ένεργείας κατάφεραν νά άναπτύξουν μεγάλη δραστηριότήτα, αύτο-διοικούμενοί καί διατηρούντες τά σχολεία καί συντηρούντες ύψηλόν τό Έθνικόν καί Θρησκευτικόν φρόνημα μέχρι τό 1820 όπότε ή Φιλική Εταιρεία έξέλεξέ τόν Πάτμιο Δημήτριον Θέμελην ώς γενικόν Έπίτροπον καί τόν άπέστείλε είς τάς νήσους μετά τού  Ευαγγέλου Μαντζαράκη Κεφαλήνος κατά τάς άρχάς τοΰ 1821 . Τήν Κάσο έπισκέφθηκε ό Θέμελης τόν Μάιο τοΰ 1822 ή όποια είχε ήδη έπαναστατήσει έκ των πρώτων νήσων. Είναι πολλά τά έπίσημα άρχεία πού περιτράνως έξυμνοϋν τήν συμβολήν της Κάσου είς τόν άγώνα.

Τήν περίοδον αύτήν οί Κάσιοι είχαν 100 περίπου έμπορικά πλοία έξοπλισμένά καί έκαναν έπιδρομές είς τάς άκτάς τής Καραμανίας, της Συρίας καί της ΑΙγύπτου. Ό Μωχάμετ "Αλη τής ΑΙγύπτου πίστευε ότι ή καταστροφή της Κάσου ήταν άπαραίτητη για τήν έξασφάλιση τής έπικοινωνίας Αιγύπτου μέ τήν Κρήτη καί άργοτερα μέ τήν Πελοπόννησο.

0ί Κάσιοι πληροφορηθέντες έγκαίρως περί τών διαθέσεων τοΰ Μωχάμετ "Αλη έπι-μόνως έζήτησαν βοήθεια άπό τούς Υδραίους καί τήν Διοίκησην τήν όποίαν τελικώς άρνήθηκαν νά παρέχουν.

Ή καταστροφή της Κάσου είχε άνατεθεί είς τόν Ισμαήλ, Γιβραλτάρ, ναύτην τρομερόν έμπειρον, ό  όποίος άφίχη στήν Κάσο τήν 27ην Μαΐου 1824 μέ ίσχυρό στόλον άποτελούμενον άπό 45 πλοΐα .καί 4.000 άνδρες άποθατικού στρατού υπό τόν Χουσεΐν Πασά. Τά πολεμικά παρεταχθησαν στό νησίδιο  Μακρά άπ' όπου  άρχι-σαν νά κανονιοβολούν σφοδρώς τήν άπέναντι περιφέρείαν τής 'Αγ. Μαρίνας. ΕΙς τά πυρά τώνΤούρκων άπήντησαν τά Καστίωτικα πυροβολεία. 'Η πολιορκία συνεχιζόταν όταν τήν νύχτα τής 7ης Ίουνίου παρά τήν γεννάιαν άμυνα  τών κατοίκων, κατόρθωσε, κατόπιν προδοσίας, μέ 24 μεταγωγικά πλοία, νά άποθιβάση 1500 Αλβανούς είς δυσπρόσιτο καί άφύλακτο περιοχήν όνόματι ΑΝΤΙΠΕΡΑΤΟ. Πολλά γυναικόπαιδα κατεσφάγησαν άγρίως καί τό νησί κάηκε, λεηλατήθηκε καί κατεστράφη όλοκληρωτικά.

0ί μέχρι αύτοθυσίας ήρωϊσμοί τών Κασίων έγραψαν τήν Ιστορίαν τοΰ όλοκαυτώματος τήν 7ην  Ιουνίου 1824, οί όποίοι μαχόμενοι έπεσαν γιά τά Ιδανικά τής έλέυθερίας καί τής έδαφικής άκεραιότητας του νησιού τους, όπως οί Θεόδωρος Κανταρτζής, Μάρκος  Μαλιαράκης, Χατζηνικόλας Μακρής,Ιούλιος, Ν. Γρηγοριάδης, Μανώλης Μανώλης κ,α. Όλαι αί νήσοι τής Δωδεκανήσου ήσαν καί παρέμηναν ύπό τόν Τουρκικόν ζυγόν 400 όλόκληρα χρόνια.

Τό 1912 ή Κάσος όπως καί αί άλλαι νήσοι τοΰ Δωδεκανησιακού συμπλέγματος κατελήφθησαν ύπό τών Ιταλών. Παρ' όλα αύτά ό λαός τής Κάσου άδυνατών νά συγκρατήση την έκδήλωσιν τών Εθνικών αύτου πόθων, ψηφίζει όμόφωνα καί κηρύσσει τήν μετά τής Μητρός 'Ελλάδος ποθητήν ένωσίν τήν  νήσου ή όποία τελικώς έχει πραγματοποιηθή τήν 7ην Μαρτίου 1948 μέ τήν ένσωματωσιν τής Δωδεκανήσσου μέ τήν μητέρα 'Ελλάδα.

ΕΙς τό σημείον αύτό θεωρώ σκόπιμον νά άναφερθώ είς τήν άξιοσημείωτην μείω-σιν τού πληθυσμού τού νησιού ό όποιος τό1821 έφθάνετούς 11.000 κατοίκους περίπου, καί τό 1912 σέ 6.700 καί όταν κατελήφθηκε άπό τούς Ιταλούς τό 1930, οί κάτοικοι έφθαναν τούς 1200.

Η ΚΑΣΟΣ ΣΗΜΕΡΑ

Ή σημερινή Κάσος είναι ένα ώραίο γραφικό καί ήρεμο νησί. Έχει πάρα πολύ καθαρή άτμόσφαιρα, πολύ ύγιεινό κλίμα, όλοκάθαρη θάλασσα πλούσια σέ Α' ποιότητος ψάρια. Ή βλάστησις είναι μικρή, άλλά αύτό δέν τής άφαιρεί τίποτε άπό τήν γραφικότητά της. Τά δανδελωτά άκρογιάλια της, τό προιστορικό λιμανάκι τής ΜΠΟΥΚΑΣ, τά γύρω νησάκια της καί Ιδιαίτερα τά Άρμάθια καί ή Μακρά μέ τις όνειρώδεις άμμουδιές τους συμπληρώνουν τήν όμορφιά της.

Κάτά τήν διάρκειαν τού καλοκαιριού όργανώνονται καθημερινώς ήμερήσιες έκδρομές μέ πλοιάρια πρός τά Νησιά καί τήν Κάρπαθο.

Αρχαιολογικά ή Κάσος δέν έχει έρευνηθή καί λείψανα άρχαίων χρόνων ύπάρχουν πολύ λίγα. Ό πρώτος άρχαιολογικός Έφορος έν Ελλάδι, Λουδοβίκος Ρός έπισκεφθείς τήν Κάσο κατά τά μέσα ΙΘ αιώνος έγραψε ότι η Κάσος πολλάκις ερημωθείσα κατἀ τὀν ρούν τής ιστορίας καί υποστάσασα τάς επιδρομάς Φράγκων, Σαρακηνών, Τούρκων, Μπαρμαρέζων, καί άλλων κουρσάρων τής Μεσογείου ελάχιστα διαφύλαξε δείγματα τής παλαιάς αυτής Ιστορίας.

Ο καθηγητής Ρος ανεκάλυψε ολίγας αρχαίας επιγραφάς  Ελληνικάς, η Βυζαντινάς αγγεία, αγάλματα καί νομίσματα είς τήν περιοχή Εμπορειού, τήν Ακτή, στό χωρίον Πολι, Παναγία, Αρβανιτοχώριον, Αγία Μαρίνα καί τήν κωμοπόλυ Φρύ. Η σημερινή Κωμοπόλις Φρύ είχε κτισθεί τό 1830 από προσφυγες πού επέστρεψαν στήν Κάσο μετά τήν καταστροφή τού ολοκαυτώματος τής Κάσου δηλαδ΄τό 1824. Είς τήν Κωμοπόλη Φρύ είναι συγκεντρωμένες όλες οί Δημόσιες Υπυρεσίες καί η μεγαλήτερη εμπορική δραστηριότητα τού Νσίου.

Η Κάσος από αρχαιοτάτων χρόνων διοικείτο από Δημογεροντία καί σἠμερα είναι ΔΗΜΟΣ  είς τόν οποίον υπάγονται η Κωμοπόλις Φρύ, καί τά τέσσαρα χωρία, Αγία Μαρινα, Αρβανιτοχώρι, Πόλι, καί Παναγία.

Κείμενα:

Εμμανουήλ Μανούσος

Ιδρυτού τού

KASSOS MARITIME & TOURIST AGENCY

ΚΑΣΟΣ-ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΟΥ